Gwinty rurowe - wymiary, tabela gwintów rurowych

Co to jest gwint rurowy?

Gwint rurowy jest typem połączenia rurowego, które znajduje zastosowanie wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z kanalizacją czy jakimkolwiek przepływem płynów (lub innych substancji). Często znajduje zastosowanie również w pneumatyce.

Innymi słowy: łączy jedną część instalacji z drugą.

Jak powstały normy gwintów rurowych?

Normy gwintów rurowych powstały w XIX wieku kiedy obwody hydrauliczne i pneumatyczne wymagały stosowania wielu różnych rodzajów gwintów oraz elementów mocujących. Sprawiało to sporo trudności, dlatego z biegiem czasu producenci opracowali własne systemy mocowań.

Wtedy pojawił się kolejny problem - tym razem z kompatybilnością.

Dlatego sir Joseph Whitworth, angielski inżynier i wynalazca, w 1841 roku opracował jednolity system rodzajów gwintów. Opierał się na 55-stopniowym kącie z zaokrąglonymi wcięciami i grzbietami.

Natomiast w Ameryce William Sellers ustanowił własny standard dla nakrętek, śrub i wkrętów, który stał się krajową normą (National Pipe Thread - NPT) w 1864 roku. Jego gwint rurowy o kącie 60 stopni, powszechnie stosowany przez wczesnych amerykańskich zegarmistrzów, otworzył drogę dla amerykańskiej rewolucji przemysłowej.

Forma Whitwortha została wybrana jako gwint łączący dla rur, który zyskał dodatkowe właściwości samouszczelniające, kiedy nadano mu kształtu stożka. Stał się brytyjskim standardem (British Standard Pipe thread). Jednak obecnie jest używany na całym świecie jako podstawowy gwint do łączenia rur.

Występuje w dwóch wersjach: BSPT (gwint stożkowy) oraz BSPP (gwint równoległy).

Jednak najbardziej znanym i najczęściej używanym połączeniem, w którym gwint rurowy zapewnia zarówno połączenie mechaniczne, jak i uszczelnienie hydrauliczne, jest amerykański krajowy rurowy gwint stożkowy (American National Pipe Tapered Thread - NPT). NPT posiada stożkowy gwint zewnętrzny i wewnętrzny.

Jak są rodzaje gwintów rurowych?

Gwinty rurowe stosowane w układach hydraulicznych dzielimy na dwa główne rodzaje:

• Gwinty łączące - są to szczelne stożkowe gwinty zewnętrzne i równoległe lub stożkowe gwinty wewnętrzne. Efekt uszczelnienia polepsza się przez zastosowanie mieszanki łączącej. 
• Gwinty mocujące - są to gwinty rurowe bez szczelnych połączeń. Zarówno gwint zewnętrzny, jak i wewnętrzny jest równoległy (walcowy), przez co połączenie wymaga dodatkowego uszczelnienia.

Jakie są oznaczenia gwintów rurowych?

Poniższa lista uwzględnia najważniejsze oznaczenia gwintów rurowych:

• NPT (American Standard Pipe Taper Thread) - określany również jako “gwint rurowy Briggsa” jest gwintem stożkowym, który posiada zbieżność 1:16; 
• NPSC (American Standard Straight Coupling Pipe Thread) - amerykański gwint rurowy walcowy; 
• NPTR (American Standard Taper Railing Pipe Thread) - amerykański gwint rurowy stożkowy z dodatkowym zabezpieczeniem; 
• NPSM (American Standard Straight Mechanical Pipe Thread) - określany również jako “NPS” jest kolejną wersją gwintu rurowego walcowego; 
• NPSL (American Standard Straight Locknut Pipe Thread) - amerykański gwint rurowy walcowy z przeciwnakrętką; 
• NPTF (American Standard Pipe Thread Tapered Dryseal) - amerykański gwint rurowy stożkowy przeznaczony przede wszystkim do instalacji paliwowych;
• BSPP (British Standard Pipe Thread Parallel) - określany również jako “gwint rurowy Whitwortha” w wersji walcowej; 
• BSPT (British Standard Pipe Thread Tapered) - ta sama odmiana, co powyżej, tylko jako gwint rurowy stożkowy.

Jako że wszystkie powyższe gwinty mają pochodzenie anglosaskie, występują w calowej jednostce miary. Jednak weź pod uwagę fakt, że amerykańskie i brytyjskie gwinty nie są ze sobą kompatybilne!

Nawet jeśli wkręcisz gwint rurowy calowy NPS w BSPP, połączenie będzie miało luz, co poskutkuje brakiem szczelności.

Jakie są wymiary gwintów rurowych?

Poniżej znajdziesz tabele z parametrami brytyjskich i amerykańskich gwintów. Dzięki nim łatwo sprawdzisz ich wymiary.

Jakie są wymiary gwintów rurowych walcowych?

Poniżej zebraliśmy główne wymiary gwintów rurowych walcowych:

Jakie są wymiary gwintów rurowych stożkowych?

Poniżej zebraliśmy główne wymiary gwintów rurowych stożkowych:

Jak gwinty calowe rurowe są przeliczane na milimetry?

Jako że na naszej szerokości geograficznej rzadko korzystamy z systemu calowego, gwinty rurowe mogą sprawiać pewne problemy pod względem wymiarów - szczególnie jeśli ktoś nie korzysta z nich na co dzień.

Co prawda 1 cal jest równy 25,4 milimetrów, ale w tym przypadku ta zasada nie ma zastosowania. Jeśli zastosujesz ten przelicznik, źle dobierzesz gwinty.

Wynika to z faktu, że gwint calowy rurowy mierzymy wedle norm. Wyjaśnia to poniższe tabele:

Tabela gwintów rurowych stożkowych NPT / NPTF 

Tabela gwintów rurowych BSPP walcowy / BSPT stożkowy

Dlatego gdy ktoś zadaje pytanie: “mam gwint rurowy ½ cala, ile to mm?” Standardowa odpowiedź brzmiałaby: 12,7 mm. Jednak w rzeczywistości jest to około 18-21 mm zależy od tego, czy chodzi nam wymiar wewnętrzny, czy zewnętrzny.