Rodzaje Gwintów – 45 Typów Gwintów - Identyfikacja gwintów

Jakie są rodzaje gwintów?

Główne rodzaje gwintów można wyróżnić według konkretnych cech:

• kształt (trapezowy, okrągły, prostokątny, trójkątny)
• umiejscowienie (wewnętrzny, zewnętrzny)
• system miar (metryczny, calowy)
• pochylenie (stożkowy, walcowy)
• kierunek obrotu (lewy, prawy)
• skok (drobnozwojny, grubozwojny, normalny)
  

Podział gwintów ze względu na kształt

Jednym z podstawowych rozróżnień, którego możemy dokonać na gwintach, jest podział ze względu na kształt. Pod tym względem masz do dyspozycji:

• Gwint trapezowy symetryczny, 
• Gwint trapezowy niesymetryczny, 
• Gwint okrągły, 
• Gwint prostokątny, 
• Gwint trójkątny.

Gwint trapezowy symetryczny

Gwint trapezowy symetryczny jest gwintem o zarysie trapezu, którego oba boki są symetryczne. Znajduje zastosowanie w dwukierunkowych mechanizmach przenoszących duże obciążenia, a także w urządzeniach, które cechują się niską prędkością obrotową lub rzadko pracują.

Gwint trapezowy niesymetryczny

Gwint trapezowy niesymetryczny jest gwintem o zarysie trapezu, którego jeden bok jest prosty, a drugi skośny. Charakteryzuje się dużą wytrzymałością, ale może być obciążony tylko w jednym kierunku.

Gwint okrągły

Gwint okrągły jest gwintem o zarysie zaokrąglonym (kołowym). Z racji tego posiada dużą wytrzymałość zmęczeniową i statyczną.

Znajduje zastosowanie w połączeniach spoczynkowych często rozłącznych oraz takich, które mierzą się z ryzykiem zanieczyszczeń czy korozji. Popularnym przypadkiem użycia są, chociażby złącza wagonów czy haków żurawi.

Gwinty o zarysie kołowym określa norma PN-84/M02035.

Gwint prostokątny

Gwint prostokątny jest gwintem o zarysie prostokąta i uchodzi za najstarszy ze wszystkich wymienionych. Charakteryzuje się bardzo wysoką sprawnością, ale jest też najmniej wytrzymały.

Ten typ gwintu nigdy nie został znormalizowany.

Gwint trójkątny

Gwint trójkątny jest gwintem o zarysie trójkątnym, ale bardzo często posiada zaokrąglony szczyt. Wynika to z faktu, że ostre końcówki łatwo ulegają uszkodzeniu, choć także znajdują zastosowanie (np. we wkrętach do drewna czy plastiku).

Gwinty trójkątne są powszechnie stosowane w różnych aplikacjach, w których wymagane jest bezpieczne mocowanie i zdolność do samogwintowania.

Podział gwintów ze względu na umiejscowienie

Gwinty dzielimy ze względu na umiejscowienie na gwinty zewnętrzne i wewnętrzne.

Gwint zewnętrzny

Gwint zewnętrzny jest gwintem znajdującym się na zewnątrz stożka lub cylindra. Zwykle znajduje zastosowanie na śrubach, kołkach lub wkrętach w celu zapewnienia sposobu mocowania i zabezpieczania komponentów razem.

Gwinty zewnętrzne są przeznaczone do łączenia się z gwintami wewnętrznymi, umożliwiając montaż i demontaż części.

Gwint wewnętrzny

Gwint wewnętrzny jest gwintem, który jest nacięty, lub uformowany na wewnętrznej powierzchni wydrążonego cylindra lub nakrętki. Gwint wewnętrzny służy do łączenia z gwintami zewnętrznymi, co umożliwia montaż i demontaż różnych części.

Podział gwintów ze względu na system miar

Jeśli weźmiemy pod uwagę system miar, na rynku znajdziesz dwie wersje gwintów:

• Gwinty metryczne, 
• Gwinty calowe.

Gwint metryczny

Gwint metryczny jest gwintem, który definiowany przez odległość między każdym wierzchołkiem, znaną jako skok, którą mierzymy w milimetrach (mm). W milimetrach podaje się także jego średnicę.

Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (ISO) ustanowiła normy dla gwintów metrycznych. Określają one zasady projektowania, wymiary i tolerancje.

Gwint calowy

Gwint calowy to gwint, który jest definiowany przez ilość wierzchołków mieszczących się na odcinku równym 1 calowi, zwykle mierzoną w TPI (thread per inch).

W przeciwieństwie do gwintów metrycznych, które są mierzone w milimetrach, gwinty calowe wykorzystują imperialny system miar. Posiadają także różne normy.

Podział gwintów ze względu na pochylenie

Pod względem pochylenia istnieją dwa rodzaje gwintów:

• Gwinty stożkowe, 
• Gwinty walcowe.

Gwint stożkowy

Gwint stożkowy to rodzaj gwintu, który zwęża się wzdłuż profilu. Innymi słowy, jego średnica maleje w miarę przesuwania się w dół.

Gwinty stożkowe służą do łączenia przewodów rurowych wodnych, paliwowych, smarowych itd. Zapewniają szczelność połączenia bez stosowania dodatkowych uszczelnień.

Gwint walcowy

Gwint walcowy to rodzaj gwintu, który ma stałą średnicę na całej długości profilu. Niektórzy określają go także jako gwint prosty.

Znajduje zastosowanie przede wszystkim tam, gdzie niezbędne są bezpieczne, mechaniczne połączenia.

Podział gwintów ze względu na kierunek obrotu

Gwinty dzielimy również ze względu na kierunek obrotu na:

• Gwinty lewoskrętne, 
• Gwinty prawoskrętne.

Gwint prawy

Gwint prawy to rodzaj gwintu, który wkręcamy zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Jest najpopularniejszą odmianą gwintu i znajduje zastosowanie w większości aplikacji.

Gwint lewy

Gwint lewy to rodzaj gwintu, który wkręcamy przeciwnie do ruchu wskazówek zegara. Mimo że rzadko używany, znajduje zastosowanie wszędzie tam, gdzie zapewnia więcej korzyści w porównaniu do gwintu prawego.

Np. gwinty lewoskrętne znajdziesz w maszynach obrotowych, takich jak części silników i turbin. Wynika to z faktu, że obroty mogą z czasem doprowadzić do poluzowania gwintów prawoskrętnych. Zastosowanie gwintu lewoskrętnego eliminuje to ryzyko.

Podział gwintów ze względu na skok

Ostatnim, ale nie mniej ważnym podziałem gwintów jest uwzględnienie ich skoku, czyli odległości między wierzchołkami. Pod tym względem wyróżniamy:

• Gwint drobnozwojny, 
• Gwint grubozwojny, 
• Gwint normalny.

Gwint drobnozwojny

Gwint drobnozwojny to gwint, w którym odległość między wierzchołkami jest mniejsza niż standardowa. Gwint drobnozwojny ma wiele zalet, które czynią go idealnym wyborem, gdy liczy się specyfika. Precyzyjne gwintowanie ma wyższą wytrzymałość na rozciąganie i może być dokładnie zmierzone. Czyni je to idealnym wyborem do zastosowań o określonej wytrzymałości.

Gwint drobnozwojny ma również bardzo płytki skok. Sprawia to, że wibracje są mniej skuteczne w luzowaniu elementów złącznych.

Gwint grubozwojny

Gwint grubozwojny to gwint, w którym odległość między wierzchołkami jest większa niż standardowa. Gwint grubozwojny to doskonały wybór do większości zastosowań. Jest powszechny na budowach, ponieważ lekkie uszkodzenia nie wpływają na jego skuteczność.

Jako że pozwala na umieszczenie większej ilości materiału pomiędzy gwintami podczas montażu, elementy złączne trudniej się zdzierają lub krzyżują. Ponadto dodatkowa tolerancja pozwala na powstawanie rys lub zadrapań na krawędziach gwintu bez ograniczania jego możliwości.

Gwint normalny

Gwint normalny to rodzaj gwintu ze standardowym skokiem dla danej średnicy i typu gwintu. Nie jest ani drobnozwojny, ani grubozwojny, ale mieści się gdzieś pomiędzy nimi.

Popularne standardy gwintów

Gwinty posiadają wiele standardów. Poniżej opisaliśmy najpopularniejsze z nich:

• Gwint NPT, 
• Gwint BSP, 
• Gwint Whitwortha, 
• Gwint rurowy, 
• Gwint JIC, 
• Gwint JIS, 
• Gwint UNF, 
• Gwint UNC, 
• Gwint UNEF,
• Gwint UN, 
• Gwint UNS, 
• Gwint ACME, 
• Gwint G (BSPP), 
• Gwint R (BSPT), 
• Gwint NPTF, 
• Gwint SAE, 
• Gwint ORFS, 
• Gwint BSW, 
• Gwint Edisona, 
• Gwint Pg, 
• Gwint Tr, 
• Gwint Rp, 
• Gwint Rc, 
• Gwint NC, 
• Gwint RD, 
• Gwint S,
• Gwint Ven, VG, 
• Gwint W.

Gwint NPT

Gwint NPT jest amerykańskim standardowym gwintem używanym do łączenia węży i złączek w przemyśle hydraulicznym. NPT to skrót od “National Pipe Thread”. Gwinty NPT mogą być walcowe lub stożkowe i mają kąt 60° z płaskimi wierzchołkami i dolinami.

Gwint BSP

Gwint BSP jest zestawem norm technicznych dla gwintów śrubowych, przyjętym na arenie międzynarodowej do łączenia i uszczelniania rur oraz armatury. BSP to skrót od “British Standard Pipe”. Gwinty BSP są oparte na formie gwintu Whitwortha. Mogą być walcowe lub stożkowe i mają kąt gwintu 55°

Gwint Whitwortha

Gwint Whitwortha to rodzaj gwintu opracowany przez Sir Josepha Whitwortha w 1841 roku w Anglii. Był to pierwszy na świecie znormalizowany rodzaj gwintu.

Kształt gwintu Whitwortha opiera się na podstawowym trójkącie o kącie 55° w każdym wierzchołku i dolinie, a boki są prostopadłe do osi pod kątem Θ = 27,5°. Gwint Whitwortha może być walcowy lub stożkowy i jest powszechnie stosowany w zespołach rurowych w całej Europie.

Gwint rurowy

Gwint rurowy to rodzaj gwintu używanego do łączenia i uszczelniania rur i armatury. Gwinty rurowe mogą być walcowe lub stożkowe i są powszechnie stosowane w instalacjach wodno-kanalizacyjnych i hydraulicznych.

Przykładem gwintów rurowych są już wspomniane gwinty NPT i BSP.

Gwint JIC

Złączki JIC (Joint Industry Council) to rodzaj złączek kielichowych z powierzchnią gniazda wykonaną w kształcie kielicha o kącie 37°. Złączki JIC są zdefiniowane przez normy SAE J514 i MIL-DTL-18866 i znajdują zastosowanie w aplikacjach dostarczania paliwa i zasilania płynami szczególnie tam, gdzie występuje wysokie ciśnienie (do 10 000 PSI)

Gwint JIS

Gwint JIS jest standardowym typem gwintu używanym w Japonii i niektórych krajach azjatyckich. JIS to skrót od “Japanese Industrial Standard”.

Gwinty JIS są podobne do innych typów gwintów, takich jak BSP i NPT, ale istnieją pewne różnice pod względem kształtu i wymiarów.

Gwint UNF

Gwint UNF to gwint, który ma drobny skok, co oznacza, że posiada więcej wierzchołków na cal. Ponadto gwinty UNF mają mniejszą głębokość i są bardziej podatne na zrywanie. Kąt boku wynosi 60°. UNF to skrót od “Unified National Fine”.

Są powszechnie stosowane w aplikacjach, w których wymagany jest wyższy poziom połączenia gwintowego i dokładniejsza regulacja.

Gwint UNC

Gwint UNC to gwint, który ma duży skok, co oznacza, że na cal przypada mniej wierzchołków. Ponadto gwinty UNC mają większą głębokość i są bardziej odporne na zrywanie. Kąt boku wynosi 60°. UNC skrót od “Unified National Coarse”.

Są powszechnie stosowane w aplikacjach, w których wymagany jest szybki montaż i demontaż.

Gwint UNEF

Gwint UNEF jest podobny do gwintu UNF, ale ma węższy profil. Oznacza to drobniejszy skok, czyli jeszcze większą liczbę wierzchołków na cal. Kąt boku gwintu UNEF wynosi 60°, podobnie jak w przypadku innych gwintów zunifikowanych. UNEF to skrót od “Unified National Extra Fine”.

Znajduje zastosowanie w aplikacjach, które wymagają jeszcze dokładniejszego połączenia gwintowego i ściślejszych tolerancji, np. w branżach takich jak lotnictwo i kosmonautyka.

Gwint UN

Gwint UN jest standardowym typem gwintu używanym w Stanach Zjednoczonych i innych krajach. Seria zunifikowanych gwintów jest podzielona na gwinty grubozwojne (UNC), drobnozwojne (UNF) i bardzo drobnozwojne (UNEF). UN to skrót od “Unified National”.

Gwint UNS

Gwint UNS określa serię gwintów, które mają jednolitą lub stałą ilość wierzchołków na cal (niezależnie od średnicy), ale nie mieszczą się w parametrach UNC lub UNF. UNS oznacza “Unified National Special”.

Gwint ACME

Gwint ACME to rodzaj gwintu trapezowego, który zapewnia lepszą wytrzymałość niż gwinty w kształcie litery V i jest łatwiejszy w produkcji niż gwinty kwadratowe. Jest powszechnie stosowany w aplikacjach wymagających dużego momentu obrotowego i przenoszenia mocy.

Istnieją trzy główne klasy gwintów Acme:

• Ogólnego przeznaczenia (G), 
• Centralizujący (C),
• Stub Acme.

Gwint G – Gwint BSPP

Gwint G i Gwint BSPP to gwinty walcowe używane do połączeń rurowych. Stanowią część brytyjskiego standardu “British Standard Pipe” i są powszechnie stosowane w Europie i innych krajach, gdzie ta norma jest popularna.

Gwint R – Gwint BSPT

Gwint R i Gwint BSPT to gwinty stożkowe używane do połączeń rurowych. Stanowią część brytyjskiego standardu “British Standard Pipe” i są powszechnie stosowane w Europie i innych krajach, gdzie ta norma jest popularna.

Gwint NPTF

Gwint NPTF jest podobny do gwintu NPT, ale nieco różni się pod względem kształtu i wymiarów.

Ponadto gwinty NPTF nie wymagają uszczelniacza, aby zapobiec wyciekom. Dlatego znajdują zastosowanie w aplikacjach, które wymagają szczelności bez użycia taśmy PTFE lub innych, podobnych związków.

Popularne przypadki użycia gwintów NPTF to układy hydrauliczne i pneumatyczne, a także instalacje paliwowe. NPTF to skrót od “National Pipe Tapered for Fuels”.

Gwint SAE

Gwint SAE jest rodzajem gwintu używanym w przemyśle motoryzacyjnym i innych zastosowaniach niskociśnieniowych. Wymaga dodatkowego o-ringu, uszczelki lub powierzchni uszczelniającej w celu utworzenia uszczelnienia, ale jest wysoce niezawodny i nadaje się do wielokrotnego użytku. SAE to skrót od “Society of Automotive Engineers”.

Gwinty SAE są zdefiniowane przez standard SAE J514.

Gwint ORFS

Gwinty ORFS to gwinty stosowane w złączkach hydraulicznych do zastosowań wysokociśnieniowych. Zapewniają one szczelne połączenie poprzez wykorzystanie rowka O-ring na płaskiej powierzchni złączki. ORFS to skrót od O-Ring Face Seal.

Gwinty ORFS są dostępne w różnych typach i znajdują zastosowanie w branżach, w których niezbędne jest niezawodne uszczelnienie.

Gwint BSF

Gwint BSF to drobnozwojna alternatywa dla gwintu BSW (British Standard Whitworth) o tym samym kącie. Były one powszechnie stosowane w przemyśle motoryzacyjnym i innych zastosowaniach wymagających gwintów o drobnym skoku. BSF to skrót od British Standard Fine.

Gwinty BSF są częścią brytyjskiego standardu gwintów i definiuje je brytyjska norma BS 84 - 2007.

Gwint BSW

Gwint BSW to gwint o dużym skoku, który został zaproponowany przez Sir Josepha Whitwortha w 1841 roku i był pierwszym znormalizowanym gwintem. Znajduje powszechne zastosowanie w przemyśle motoryzacyjnym i innych aplikacjach wymagających gwintów o dużym skoku. BSW to skrót od British Standard Whitworth.

Gwinty BSW są częścią brytyjskiego standardu gwintów i definiuje je brytyjska norma BS 84 - 2007.

Gwint Edisona

Gwint Edisona odnosi się do standardowej oprawki żarówki elektrycznej, która została opracowana przez Thomasa Edisona, opatentowana w 1881 roku i licencjonowana w 1909 roku pod znakiem towarowym Mazda firmy General Electric.

Gwint Edisona stał się międzynarodowym standardem gniazd oświetleniowych. Jest też powszechnie stosowany w przemyśle motoryzacyjnym i innych zastosowaniach wymagających gwintu o dużym skoku.

Gwint Pg

Gwinty Pg to niemieckie gwinty walcowe o mniejszej głębokości gwintu i większym kącie zarysu. Były one powszechnie stosowane w dławnicach kablowych i aplikacjach elektrycznych. Pg to skrót od Panzer-Gewinde

Aktualnie gwinty Pg są stopniowo wycofywane na rzecz nowego standardu gwintów metrycznych w Europie kontynentalnej.

Gwint Tr

Gwint Tr  - trapezowy symetryczny to rodzaj gwintu zdefiniowany w normie ISO:2901/2/4 i stosowany w różnych krajach na całym świecie. Podobnie jak gwinty ACME, gwinty trapezowe mają kształt trapezu z kątem 29°. Są powszechnie stosowane w aplikacjach wymagających ruchu liniowego, takich jak śruby pociągowe, układy przeniesienia napędu i maszyny do dużych obciążeń.

Gwint Rp

Gwint Rp jest walcowym, wewnętrznym gwintem rurowym Whitwortha według DIN/ISO 2999. Łączy się ze stożkowym gwintem zewnętrznym R.

Gwint Rc

Gwint Rc to również wewnętrzny gwint rurowy Whitwortha, ale stożkowy. Podobnie jak gwint Rp, łączy się ze stożkowym gwintem zewnętrznym R.

Gwint NC

Gwint NC jest gwintem specjalnym elektroinstalacyjnym. Znajduje zastosowanie w rurach stalowych oraz instalacjach elektrycznych.

Gwint RD

Gwint RD jest gwintem okrągłym, zewnętrznym. Cechuje się wysoką wytrzymałością statyczną i zmęczeniową.

Gwint S

Gwint S to gwint trapezowy niesymetryczny. Znajduje zastosowanie m.in. w śrubach urządzeń dźwigowych.

Gwint Ven, VG

Gwint Ven i VG to gwinty wentylowe. Ich kąty boczne wynoszą 60°. Ponadto noszą oznaczenia liczbowe, np. Vg 8.

Znajdują zastosowanie przede wszystkim w oponach samochodów.

Gwint W

Gwint W jest gwintem stożkowym do butli i zaworów gazowych. Jego kąt formujący wynosi 55°.

Czym jest gwint?

Gwint to spiralna struktura używana do zamiany ruchu obrotowego na ruch liniowy lub siłę. Przybiera postać grzbietu owiniętego w formie spirali wokół cylindra lub stożka - przy czym pierwszy z nich nazywany jest gwintem walcowym (prostym), a drugi gwintem stożkowym.

Gwint jest podstawową cechą śruby jako maszyny prostej i gwintowanego elementu złącznego.

Jak sprawdzić, czy gwint jest metryczny, czy calowy?

Aby sprawdzić, czy gwint jest metryczny, czy calowy, potrzebujesz skoku i średnicy zewnętrznej (dla gwintu śruby) lub średnicy wewnętrznej (dla gwintu nakrętki).

Skok gwintu to odległość od jednego wierzchołka do drugiego w mm (dla systemu metrycznego) lub liczba wierzchołków na cal (dla gwintu calowego).

Najpierw zmierz średnicę gwintu za pomocą suwmiarki. Następnie dopasuj ją do odpowiedniego gwintu za pomocą tabeli wymiarów. Średnica wskazuje, czy gwint jest metryczny, czy calowy.

Następnie użyj szablonu (grzebienia) do gwintów i sprawdź, który pasuje. Odczytaj skok z narzędzia, a dowiesz się, jaki dokładnie gwint masz w ręku.

Jaki gwint ma największą sprawność?

Największą sprawność ma gwint kwadratowy. Posiada znacznie wyższą wewnętrzną wydajność, niż gwinty trapezowe. Jako że cechuje się zerowym kątem profilu, ciśnienie rozrywające nakrętkę jest minimalne. Ponadto gwint kwadratowy zapewnia lepsze przenoszenie napędu.

Jednak minus jest taki, że gwinty kwadratowe nie mogą przenosić tak dużych obciążeń, jak gwinty trapezowe. Ponadto nie ma możliwości kompensacji zużycia nakrętki, więc musi ona zostać wymieniona, gdy się wyrobi.

Jakie są gwinty calowe?

Są różne gwinty calowe. Ich najpopularniejsze rodzaje to UNC, UNF, NPT, BSP czy SAE.

Czym się różni gwint R od G?

Gwint R różni się od G tym, że jest stożkowy. Natomiast G jest gwintem walcowym.

Jak czytać oznaczenia gwintów?

Czytaj oznaczenia gwintów w następujący sposób. Najpierw określ, czy gwint jest metryczny, czy calowy. Gwinty metryczne są oznaczone dużą literą "M", po której następuje nominalna średnica i skok (np. M22x1,5). Natomiast gwinty calowe są określane przez nominalną średnicę i liczbę wierzchołków na cal (np. 1/4-20).

Weź też pod uwagę, że różne standardy gwintów mają określone oznaczenia i normy.

Jak rozpoznać lewy gwint?

Aby rozpoznać lewy gwint, poszukaj liter "LH" w oznaczeniu (np. TR20x4-LH). Kierunek gwintu określić też, sprawdzając go wzrokowo. Jeśli spojrzysz na śrubę z profilu, zobaczysz różnicę między gwintem lewo- i prawoskrętnym. W przypadku gwintów lewoskrętnych wierzchołki wznoszą się od prawego dolnego rogu do lewego górnego rogu.

Jak dobrać gwint do śruby?

Aby dobrać gwint do śruby, zwróć uwagę na kilka istotnych czynników, takich jak: rozmiar i typ gwintu, wytrzymałość, materiał czy obciążenie.

Ile jest rodzajów gwintów?

Istnieje wiele rodzajów gwintów, które można sklasyfikować na podstawie ich właściwości, takich jak średnica nominalna, skok czy kształt. W artykule opisaliśmy wszystkie najpopularniejsze odmiany gwintów.

Jaki jest standardowy gwint wykorzystywany w Europie?

Standardowym gwintem wykorzystywanym w Europie jest gwint metryczny. Jego najpopularniejsze standardy to ISO i DIN.

Jaki gwint jest najsilniejszy?

Najsilniejszym gwintem w wielu przypadkach jest gwint trapezowy. Weź jednak pod uwagę, że wybór odpowiedniego gwintu w dużej mierze zależy od zastosowania i niezbędnych właściwości.

Jaki gwint jest najsłabszy?

Trudno jednoznacznie określić, który gwint jest najsłabszy. Wytrzymałość gwintu zależy od różnych czynników, takich jak materiał, typ gwintu i zastosowanie.