Czym jest ADR? – definicja, obowiązki, oznaczenia, szkolenia

Co to jest ADR?

ADR to międzynarodowa konwencja dotycząca drogowego przewozu towarów i ładunków niebezpiecznych. Traktat został podpisany w 1957 roku w Genewie i ratyfikowany przez Polskę w 1975 roku.

ADR określa szczegółowe zasady przewozu drogowego towarów niebezpiecznych, w tym wymagania dotyczące wyposażenia pojazdu, opakowań, oznakowania i dokumentacji. Umowa jest aktualizowana co dwa lata. ADR (fr. L’ Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route) obejmuje już ponad 50 państw świata.

Co zawiera umowa ADR?

Umowa ADR zawiera umowę właściwą oraz załączniki A i B. Umowa właściwa określa stosunki prawne między państwami, które ją akceptują. Natomiast w załącznikach znajdują się przepisy regulujące warunki przewozu poszczególnych materiałów niebezpiecznych w transporcie drogowym.

Załącznik A określa podział wszystkich produkowanych na świecie materiałów niebezpiecznych na 13 klas materiałów niebezpiecznych oraz zawiera ich szczegółową klasyfikację:

• Klasa 1 - materiały i przedmioty wybuchowe; 
• Klasa 2 - gazy;
• Klasa 3 - materiały ciekłe zapalne; 
• Klasa 4 - materiały stałe zapalne, samozapalne oraz wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy zapalne (trzy odrębne podklasy); 
• Klasa 5 - materiały utleniające oraz nadtlenki organiczne (dwie odrębne podklasy); 
• Klasa 6 - materiały trujące oraz materiały zakaźne (dwie odrębne podklasy); 
• Klasa 7 - materiały promieniotwórcze; 
• Klasa 8 - materiały żrące; 
• Klasa 9 - inne materiały i przedmioty niebezpieczne.

Ponadto w załączniku A znajdują się ogólne i szczegółowe warunki opakowań ADR i znakowania towarów niebezpiecznych, oznakowania pojazdów przewożących towary niebezpieczne, ładowania różnych  ładunków w jednym pojeździe oraz wymagania dotyczące badań i znakowania materiałów.

Natomiast w załączniku B określono warunki przewozu poszczególnych materiałów niebezpiecznych, wymagania techniczne, jakie powinny spełniać pojazdy, warunki załadunku i wyładunku poszczególnych materiałów, wymagania dotyczące osób uczestniczących w przewozie oraz niezbędną dokumentację.

W jakich krajach obowiązuje ADR?

ADR obowiązuje aktualnie w 52 krajach. Są to:

• Albania, 
• Andora, 
• Austria, 
• Azerbejdżan, 
• Belgia, 
• Białoruś, 
• Bośnia i Hercegowina, 
• Bułgaria, 
• Chorwacja, 
• Cypr, 
• Czarnogóra, 
• Czechy, 
• Dania, 
• Estonia, 
• Finlandia, 
• Francja, 
• Grecja, 
• Gruzja, 
• Hiszpania, 
• Holandia, 
• Irlandia,
• Islandia, 
• Kazachstan, 
• Liechtenstein, 
• Litwa, 
• Luksemburg, 
• Łotwa, 
• Macedonia, 
• Malta, 
• Maroko, 
• Mołdawia,
• Niemcy, 
• Nigeria, 
• Norwegia, 
• Polska,
• Portugalia, 
• Rosja, 
• Rumunia, 
• San Marino, 
• Serbia, 
• Słowacja, 
• Słowenia, 
• Szwajcaria, 
• Szwecja, 
• Tadżykistan, 
• Tunezja, 
• Turcja, 
• Ukraina, 
• Uzbekistan, 
• Węgry,
• Wielka Brytania,
• Włochy.

Jak widzisz, nie są to wyłącznie europejskie państwa, ale również azjatyckie i afrykańskie.

Jakie są zalety ADR?

Zaletu ADR to:

• Większe bezpieczeństwo. Umowa ADR określa ścisłe zasady pakowania i transportu towarów niebezpiecznych, co pomaga zminimalizować ryzyko wypadków oraz chronić ludzi i środowisko. 
• Korzyści finansowe. Niektóre wyłączenia z umowy ADR mogą skutkować korzyściami finansowymi dla firm transportowych, takimi jak niższe opłaty za transport niektórych rodzajów towarów niebezpiecznych. 
• Standaryzacja przewozu. Dzięki umowie ADR przepisy dotyczące przewozu materiałów niebezpiecznych są jednakowe we wszystkich państwach, które do niej dołączyły. 
• Zgodność z prawem. Przestrzegając umowy ADR, firmy transportowe mogą zapewnić zgodność z wymogami prawnymi dotyczącymi transportu towarów niebezpiecznych.

Jakie są obowiązki przewoźników ADR?

Obowiązki przewoźników ADR są następujące:

• Upewnienie się, że towary niebezpieczne są dopuszczone do przewozu zgodnie z ADR; 
• Upewnienie się, że w jednostce transportowej znajduje się wymagana przepisami prawa dokumentacja; 
• Sprawdzenie wzrokowe, czy pojazdy i ładunek nie mają oczywistych wad, wycieków lub pęknięć, braków w wyposażeniu, itp.; 
• Upewnienie się, że nie upłynął termin następnego badania pojazdów; 
• Sprawdzenie, czy pojazdy nie są nadmiernie załadowane; 
• Upewnienie się, że pojazdy posiadają wymagane oznakowanie i nalepki ostrzegawcze; 
• Upewnienie się, że w pojeździe znajduje się wymagane wyposażenie.

Jeżeli przewoźnik zauważy naruszenie wymagań ADR, nie powinien rozpoczynać przewozu do czasu usunięcia stwierdzonych naruszeń.

Jakie są obowiązki nadawcy materiałów niebezpiecznych?

Obowiązki nadawcy materiałów niebezpiecznych są następujące:

• Upewnienie się, że towary niebezpieczne są sklasyfikowane i dopuszczone do przewozu zgodnie z ADR; 
• Zaopatrzenie kierowcy w informacje, dane i (jeżeli to konieczne) dokumenty przewozowe oraz towarzyszące; 
• Używanie wyłącznie opakowań, dużych opakowań i dużych pojemników do przewozu luzem (DPPL) oraz cystern, które są dopuszczone i odpowiednie do przewozu danych materiałów oraz posiadają oznakowanie wymagane przez ADR; 
• Stosowanie się do wymagań dotyczących sposobów nadania i ograniczeń wysyłkowych; 
• Zapewnienie, aby nawet próżne, nieoczyszczone i nieodgazowane cysterny lub pojazdy i duże lub małe kontenery do przewozu luzem były odpowiednio oznakowane i zaopatrzone w wymagane nalepki ostrzegawcze, a nieoczyszczone cysterny były tak samo zamknięte i szczelne jak w stanie ładownym.

Jeżeli nadawca działa w imieniu osoby trzeciej, powinna ona poinformować nadawcę na piśmie, że przewóz dotyczy towarów niebezpiecznych oraz przekazać mu wszystkie informacje niezbędne do prawidłowego zorganizowania transportu.

Jakie są obowiązki odbiorcy materiałów niebezpiecznych?

Obowiązkiem odbiorcy materiałów niebezpiecznych jest przede wszystkim nie opóźnianie przyjęcia towarów bez istotnych powodów oraz sprawdzenie po rozładunku, czy zostały spełnione należące do niego wymagania ADR.

Do jego zadań należy:

• Dokonanie (w przypadkach wskazanych w ADR) wymaganego oczyszczenia i odkażenia pojazdów i kontenerów; 
• Zapewnienie, aby rozładowane, oczyszczone i odkażone kontenery nie posiadały oznakowania wymaganego w czasie transportu.

Jeżeli kontrola ujawniła naruszenie wymagań ADR, odbiorca może zwrócić kontener nadawcy tylko wtedy, gdy naruszenie zostało usunięte.

Kto musi mieć ADR?

ADR muszą mieć osoby, które wykonują transport drogowy materiałów niebezpiecznych. Innymi słowy, każdy kierowca przewożący paliwa, chemikalia, materiały wybuchowe i inne groźne towary potrzebuje zaświadczenia ADR.

Co więcej, firmy zajmujące się transportem materiałów niebezpiecznych mają obowiązek zatrudnienia doradcy ADR.

Kto może zostać kierowcą ADR?

Kierowcą ADR może zostać osoba, która ukończyła 21 lat, posiada prawo jazdy odpowiedniej kategorii oraz ukończyła kurs ADR. W przypadku kierowców cysterny ADR jest to najczęściej prawo jazdy kat. C (lub C+E). Jednak w niektórych przypadkach wystarczy kat. B. Kursy ADR są organizowane przez różne instytucje i szkoły nauki jazdy. Kierowca ADR musi także zaliczyć egzamin ADR.

Po zdaniu egzaminu kierowca otrzyma zaświadczenie ADR, które uprawnia go do przewozu towarów niebezpiecznych.

Kto to jest doradca ADR?

Doradca ADR to osoba, która pomaga przedsiębiorstwu w prowadzeniu transportu towarów niebezpiecznych zgodnie z przewidzianymi w tym zakresie wymaganiami oraz w możliwie najbezpieczniejszy sposób. Może nim zostać każdy, kto:

• Posiada wykształcenie wyższe; 
• Ukończył odpowiedni kurs; 
• Jest niekarany; 
• Zdał z wynikiem pozytywnym egzamin organizowany przez dyrektora Transportowego Dozoru Technicznego (uprawnienia dla doradców nadawane są na okres 5 lat).

Kursy przygotowujące dla kandydatów na doradców są obowiązkowe i muszą zostać przeprowadzone przez zarejestrowany podmiot prowadzący tego typu szkolenia. Zakres kursu doradcy ADR obejmuje trzy części: ogólną, specjalistyczną i praktyczną.

Warto dodać, że podmiot wykonujący przewóz towarów niebezpiecznych jest zobligowany do zatrudnienia doradcy na podstawie ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 roku o przewozie towarów niebezpiecznych oraz umowy ADR.

Jakie są szkolenia na uprawnienia ADR?

Są 4 szkolenia na uprawnienia ADR dla kierowców:

• Podstawowe dla wszystkich klas materiałów niebezpiecznych; ● Specjalistyczne dla przewozu cysternami; 
• Specjalistyczne dla klasy 1 (materiałów wybuchowych); 
• Specjalistyczne dla klasy 7 (materiałów promieniotwórczych).

Kurs podstawowy ADR jest absolutnym minimum wymaganym od osób zajmujących się przewozem materiałów niebezpiecznych. Jego cel polega na przekazaniu podstawowej wiedzy na temat przepisów dotyczących transportu tego typu towaru.

Poza tym istnieją również osobne szkolenia dla osób pracujących z materiałami niebezpiecznymi, a także dla tych, którzy zajmują się napełnianiem i opróżnianiem cystern za pomocą węży chemicznych i nie tylko.

Jakie są oznaczenia ADR?

Istnieją dwa główne oznaczenia ADR:

• Nalepki ADR z graficzną reprezentacją klasy materiałów niebezpiecznych; 
• Pomarańczowe tablice ADR (puste lub z numerami informującymi o rodzaju przewożonego towaru).

Sposób oznaczania pojazdu z materiałami niebezpiecznymi zależy od transportowanych substancji i typu samego środka transportu (tradycyjna ciężarówka, cysterna, kontener, etc.).

Jak odczytać tablice ADR?

Aby odczytać tablice ADR, musisz rozszyfrować numery w niej zawarte. Górny numer to HIN, który składa się z dwóch lub trzech cyfr. Pierwsza oznacza rodzaj materiału wedle klasyfikacji, natomiast druga i trzecia precyzują rodzaj niebezpieczeństwa, stopień zagrożenia oraz dodatkowe cechy niebezpieczne.

Czasem przy numerze HIN może pojawić się znak “X”, który mówi, że materiał reaguje niebezpiecznie z wodą.

Jeśli zaś chodzi o dolny numer (UN), rozszyfrujesz go za pomocą tabeli A obecnej w konwencji ADR. Składa się z czterech cyfr, które odnoszą się do konkretnej substancji (np. 1557 oznacza związek arsenu stały).

Jaki jest wpływ ADR na ekonomię?

Wpływ ADR na ekonomię jest znaczący, ponieważ reguluje transport towarów, które są niezbędne dla wielu gałęzi przemysłu (np. chemicznego, farmaceutycznego i naftowego). Umowa nakłada również obowiązki na wszystkich uczestników transportu (w tym kierowców, przewoźników i nadawców) w celu zapewnienia zgodności z przepisami bezpieczeństwa, co zmniejsza ryzyko wypadków.

Ogólnie rzecz biorąc, ADR zapewnia, że transport materiałów niebezpiecznych odbywa się w sposób kontrolowany i efektywny. Jest to niezbędne dla sprawnego funkcjonowania gospodarki.

Co wchodzi w ADR?

W skład ADR wchodzi umowa właściwa oraz załączniki A i B. Konwencja obejmuje zakresem regulacji szereg dziedzin związanych z przewozem towarów niebezpiecznych transportem drogowym.

Ile jest klas ADR?

Jest 13 klas ADR. Są to kolejno: materiały i przedmioty wybuchowe, gazy, materiały ciekłe zapalne, materiały stałe zapalne, materiały samozapalne, materiały wytwarzające gazy palne w kontakcie z wodą, materiały utleniające, nadtlenki organiczne, materiały trujące, materiały zakaźne, materiały promieniotwórcze, materiały żrące, inne materiały i przedmioty niebezpieczne.

Kiedy towar jest ADR?

Towar jest ADR wtedy, kiedy jego transport jest zabroniony, albo dopuszczony jedynie w warunkach określonych prawem. Dotyczy to głównie materiałów, które stwarzają zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego, mienia lub środowiska.

Czy węgiel to ADR?

Tak, węgiel to ADR, ponieważ jest podatny na samozapalenie się. Jednak należy tutaj zaznaczyć, że niezmielony węgiel kamienny, koks i antracyt, które spełniają kryteria klasyfikacyjne dla klasy 4.2 w III grupie pakowania (czyli słabo niebezpieczne), nie podlegają przepisom ADR. To samo tyczy się węgla aktywnego.

Czy zapalniczki to ADR?

Tak, zapalniczki to ADR. Zapalniczki lub napełniacze do zapalniczek zawierające gaz łatwopalny są klasyfikowane jako materiał łatwopalny i podlegają przepisom dotyczącym transportu i pakowania towarów niebezpiecznych.

Czy dezodorant to ADR?

Tak, dezodorant to ADR. Klasyfikowany jest jako UN 1950 AEROZOLE, co oznacza, że jest materiałem łatwopalnym i może stanowić zagrożenie podczas transportu.

Czy wódka to ADR?

Tak, wódka to ADR. Wszystkie roztwory alkoholowe powyżej 24% są objęte regulacjami dotyczącymi transportu materiałów niebezpiecznych.

Podsumowanie

Wiesz już, co to jest ADR i do czego zobowiązuje wszystkie podmioty zaangażowane w transport drogowy materiałów niebezpiecznych. Dzięki traktatowi przewóz tego typu towarów jest ujednolicony na terenie praktycznie całej Europy i w niektórych krajach poza nią, co zwiększa bezpieczeństwo i efektywność łańcuchów dostaw.