Klasy materiałów niebezpiecznych

Czym są klasy materiałów niebezpiecznych?

Klasy materiałów niebezpiecznych są sposobem klasyfikacji towarów niebezpiecznych zgodnie z UN (United Nations). Istnieje 9 klas materiałów niebezpiecznych, a każda z nich jest opisana przez dwa rodzaje kodów cyfrowych:

• numer UN; 
• kod klasyfikacyjny (z wyjątkiem klasy 7).

Dodatkowo, dla niektórych klas towarów niebezpiecznych wyróżnione są tzw. grupy pakowania. Mówią o stopniu stwarzanego przez dany towar zagrożenia. Rozróżnia się trzy grupy pakowania:

• I grupa pakowania - materiały stwarzające duże zagrożenie; 
• II grupa pakowania - materiały stwarzające średnie zagrożenie; 
• III grupa pakowania - materiały stwarzające małe zagrożenie.

Dlaczego klasyfikacja materiałów niebezpiecznych jest ważna?

Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych jest z uwagi na bezpieczeństwo transport, ludzi i środowiska. Główne powody dlaczego klasyfikacja materiałów niebezpiecznych jest ważna to:

• Bezpieczeństwo transportu - Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych pozwala na właściwe oznakowanie ADR i pakowanie towarów niebezpiecznych, co zwiększa bezpieczeństwo podczas transportu. Dzięki temu kierowcy, pracownicy magazynów i inne osoby związane z transportem mogą odpowiednio zabezpieczyć ładunek i uniknąć niebezpiecznych sytuacji. 
• Bezpieczeństwo ludzi i środowiska - Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych pozwala na właściwe przetwarzanie i magazynowanie towarów niebezpiecznych, co minimalizuje ryzyko wypadków i awarii. Dzięki temu można uniknąć zagrożenia dla zdrowia ludzi i środowiska. 
• Zgodność z przepisami - Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych jest wymagana przez przepisy prawa, w tym przez ADR. Dlatego ważne jest, aby przedsiębiorcy, którzy zajmują się transportem i przetwarzaniem materiałów niebezpiecznych, mieli wiedzę na ten temat i przestrzegali przepisów. 
• Skuteczna pomoc w przypadku awarii - Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych pozwala na szybkie i skuteczne działanie w przypadku awarii. Dzięki niej służby ratownicze są w stanie odpowiednio zareagować i zminimalizować skutki wypadku.

Jakie są normy klasyfikowania materiałów niebezpiecznych?

Główne normy klasyfikowania materiałów niebezpiecznych to:

• ADR (Europejska Umowa o Międzynarodowym Transporcie Drogowym Towarów Niebezpiecznych). Zgodnie z ADR, materiały niebezpieczne są podzielone na 9 klas i kilka podklas zagrożeń (łącznie 13). 
• RID (Europejska Umowa o Międzynarodowym Transporcie Kolejowym Towarów Niebezpiecznych). Zgodnie z RID, materiały niebezpieczne są podzielone tak samo, jak w ADR. 
• IMDG (Międzynarodowy Kodeks Morski dotyczący Przewozu Towarów Niebezpiecznych). Zgodnie z IMDG, materiały niebezpieczne są podzielone na 9 klas zagrożeń. 
• IATA (Międzynarodowe Stowarzyszenie Transportu Lotniczego). Zgodnie z IATA, materiały niebezpieczne są podzielone na 9 klas zagrożeń. 
• DOT (Departament Transportu Stanów Zjednoczonych). Wyróżnia 9 klas zagrożeń. 
• NFPA 400 (Krajowy Związek Ochrony Przeciwogniowej w Stanach Zjednoczonych). Wyróżnia 14 klas zagrożeń.

Jako że wszystkie powyższe normy (nie licząc NFPA 400) są niemal identyczne, gdyż opierają się na klasyfikacji Organizacji Narodów Zjednoczonych, w dalszej części tekstu skupimy się na dwóch ostatnich.

Czym jest norma DOT?

Norma DOT to zbiór przepisów regulujących transport materiałów niebezpiecznych drogą powietrzną, kolejową, naziemną lub morską. Standard ten ma na celu zapewnienie bezpiecznego transportu materiałów niebezpiecznych dla przemysłu i konsumentów.

Definicja materiałów niebezpiecznych obejmuje materiały określone przez Sekretarza Departamentu Transportu USA jako stwarzające nadmierne zagrożenie dla zdrowia, bezpieczeństwa i mienia podczas transportu w handlu.

Norma DOT jest egzekwowana przez Pipeline and Hazardous Materials Safety Administration (PHMSA). Obejmuje wymagania dotyczące etykietowania, pakowania i obchodzenia się z materiałami niebezpiecznymi, a także szkolenia i certyfikację pracowników zaangażowanych w transport materiałów niebezpiecznych.

Norma obejmuje również wymagania dotyczące reagowania w sytuacjach awaryjnych w razie wypadków lub incydentów z udziałem materiałów niebezpiecznych.

Klasy materiałów niebezpiecznych wedle DOT są następujące:

• Klasa 1: Materiały wybuchowe; 
• Klasa 2: Gazy;
• Klasa 3: Łatwopalne ciecze; 
• Klasa 4: Materiały stałe łatwopalne, samozapalne i niebezpieczne w kontakcie z wodą; 
• Klasa 5: Utleniacze i nadtlenki organiczne; 
• Klasa 6: Trucizny i materiały zakaźne; 
• Klasa 7: Materiały radioaktywne; 
• Klasa 8: Materiały żrące; 
• Klasa 9: Inne.

Czym jest norma NFPA 400?

NFPA 400 to norma dotycząca materiałów niebezpiecznych, która konsoliduje podstawowe zasady dotyczące przechowywania, stosowania i obsługi materiałów niebezpiecznych we wszystkich obiektach i pomieszczeniach. Jednak nie dotyczy przechowywania lub stosowania materiałów niebezpiecznych do indywidualnego użytku na terenie domów jednorodzinnych i dwurodzinnych.

NFPA 400 ma własną definicję i metodę klasyfikacji, która składa się z 14 różnych kategorii, co odróżnia ją od systemu klasyfikacji stosowanego przez DOT.

Klasy materiałów niebezpiecznych wedle NFPA 400 są następujące:

1. Żrące ciała stałe, ciecze lub gazy; 
2. Łatwopalne ciała stałe; 
3. Łatwopalne gazy; 
4. Łatwopalne płyny kriogeniczne; 
5. Obojętne płyny kriogeniczne; 
6. Gazy obojętne; 
7. Preparaty nadtlenków organicznych; 
8. Stałe lub ciekłe utleniacze; 
9. Gazy utleniające; 
10. Utleniające płyny kriogeniczne; 
11. Piroforyczne ciała stałe, ciecze lub gazy; 
12. Toksyczne lub wysoce toksyczne ciała stałe, ciecze lub gazy; 
13. Niestabilne (reaktywne) ciała stałe, ciecze lub gazy; 
14. Ciała stałe lub ciecze reagujące z wodą.

Norma ta obejmuje również wymagania dotyczące utleniaczy, nadtlenków organicznych, pestycydów i azotanów amonowych, oparte na wymaganiach z poprzednich dokumentów: NFPA 430, NFPA 432, NFPA 434 i NFPA 490.

Klasy materiałów niebezpiecznych według normy DOT

W tej części tekstu przyjrzymy się bliżej poszczególnym klasom materiałów niebezpiecznych według normy DOT.

Tabela klas materiałów niebezpiecznych

Czym jest Klasa 1 materiałów niebezpiecznych?

Klasa 1 materiałów niebezpiecznych to materiały i przedmioty wybuchowe. Obejmuje ona 6 podklas, które określają, jak materiały będą reagować i zachowywać się po zainicjowaniu wybuchu. Są to:

1. Materiały wybuchowe grożące masową eksplozją. 
2. Materiały wybuchowe stwarzające zagrożenie wybuchem/pociskami.
3. Materiały wybuchowe stwarzające niewielkie zagrożenie wybuchem.
4. Materiały wybuchowe stwarzające duże zagrożenie pożarowe. 
5. Środki strzelnicze. 
6. Skrajnie niewrażliwe materiały wybuchowe.

Jakie są przykłady materiałów niebezpiecznych klasy 1?

Przykładami materiałów niebezpiecznych klasy 1 są:

• Nitrogliceryna/dynamit, 
• Paliwo rakietowe, 
• Fajerwerki pokazowe lub konsumenckie, 
• Amunicja.

Czym jest Klasa 2 materiałów niebezpiecznych?

Klasa 2 materiałów niebezpiecznych to gazy. Jest podzielona na trzy kategorie:

1. Gazy łatwopalne, 
2. Gazy niepalne/nietrujące, 
3. Gazy trujące.

Jakie są przykłady materiałów niebezpiecznych klasy 2?

Przykładami materiałów niebezpiecznych klasy 2 są:

• Acetylen, wodór, propan (gazy łatwopalne);
• Azot, neon, dwutlenek węgla (gazy niepalne/nietrujące); 
• Fluor, chlor, cyjanowodór (gazy trujące).

Czym jest Klasa 3 materiałów niebezpiecznych?

Klasa 3 materiałów niebezpiecznych obejmuje łatwopalne ciecze. Dzielą się one na 3 grupy pakowania:

1. Grupa pakowania I: Ciecze z początkową temperaturą wrzenia 35°C lub niższą przy ciśnieniu bezwzględnym 101,3 kPa i dowolną temperaturą zapłonu. 
2. Grupa pakowania II: Ciecze z początkową temperaturą wrzenia wyższą niż 35°C przy ciśnieniu bezwzględnym 101,3 kPa i temperaturą zapłonu niższą niż 23°C. 
3. Grupa pakowania III: Ciecze nie spełniające kryteriów włączenia do grupy pakowania I lub II.

Warto tutaj dodać, że do transportu łatwopalnych cieczy (i wielu innych substancji) służą specjalne węże chemiczne.

Jakie są przykłady materiałów niebezpiecznych klasy 3?

Przykłady materiałów niebezpiecznych klasy 3 są następujące:

• Eter dietylowy i dwusiarczek węgla (I grupa pakowania); 
• Benzyna i aceton (II grupa pakowania); 
• Nafta i olej napędowy (III grupa pakowania).

Czym jest Klasa 4 materiałów niebezpiecznych?

Klasa 4 materiałów niebezpiecznych to łatwopalne ciała stałe. Takie, które zapalają się przy kontakcie z zewnętrznym zapalnikiem lub samoczynnie.

Klasa 4 jest podzielona na trzy kategorie:

1. Łatwopalne ciała stałe; 
2. Spontanicznie palne ciała stałe; 
3. Ciała stałe wchodzące w reakcję z wodą.

Jakie są przykłady materiałów niebezpiecznych klasy 4?

Przykłady materiałów niebezpiecznych klasy 4 to:

• Nitroceluloza i magnez (łatwopalne); 
• Biały fosfor (spontanicznie palny); 
• Sód, wapń, potas (niebezpieczne przy kontakcie z wodą).

Czym jest Klasa 5 materiałów niebezpiecznych?

Klasa 5 materiałów niebezpiecznych to substancje utleniające i nadtlenki organiczne. Dzielą się one na dwie osobne podklasy:

1. Środki utleniające (wszystkie poza nadtlenkami organicznymi);
2. Środki utleniające w postaci nadtlenków organicznych.

Substancje utleniające są materiałami, które poprzez wydzielanie tlenu mogą powodować lub przyspieszać spalanie innych materiałów. Natomiast nadtlenki organiczne to wszelkie związki organiczne zawierające tlen (O) w dwuwartościowej strukturze -O-O-, które można uznać za pochodne nadtlenku wodoru. Różnica polega na tym, że jeden lub więcej atomów wodoru zostało zastąpionych rodnikami organicznymi.

Jakie są przykłady materiałów niebezpiecznych klasy 5?

Przykładami materiałów niebezpiecznych klasy 5 są:

• Podchloryn wapnia, azotan amonu, nadtlenek wodoru i nadmanganian potasu (środki utleniające nie będące nadtlenkami organicznymi);
• Nadtlenki benzoilu i wodoronadtlenek kumenu (nadtlenki organiczne).

Czym jest Klasa 6 materiałów niebezpiecznych?

Klasa 6 materiałów niebezpiecznych to materiały trujące i substancje zakaźne. Dzieli się na dwie podklasy:

1. Materiały toksyczne dla ludzi, które stanowią zagrożenie dla zdrowia podczas transportu. Również takie, co do których (w przypadku braku odpowiednich danych dotyczących toksyczności) przypuszcza się, że są toksyczne dla ludzi na podstawie badań na zwierzętach laboratoryjnych; 
2. Materiały zakaźne, zawierające patogeny powodujące infekcje i choroby.

Jakie są przykłady materiałów niebezpiecznych klasy 6?

Przykłady materiałów niebezpiecznych klasy 6 są następujące:

• Cyjanek potasu i chlorek rtęci (materiały toksyczne); 
• Hodowle wirusów, próbki patologiczne i zużyte igły dożylne (materiały zakaźne).

Czym jest Klasa 7 materiałów niebezpiecznych?

Klasa 7 materiałów niebezpiecznych to materiały radioaktywne. Do tej grupy zaliczają się wszelkie materiały zawierające radionuklidy, w przypadku których zarówno stężenie aktywności, jak i całkowita aktywność w przesyłce przekraczają określone wartości.

Klasa 7 składa się z trzech podklas: I, II i III.

Określa się je na podstawie wskaźnika transportu - liczby wskazującej potencjalne zagrożenie związane z materiałem radioaktywnym. Indeks transportowy oblicza się poprzez pomnożenie maksymalnego poziomu promieniowania w dowolnym punkcie na powierzchni opakowania przez współczynnik 10.

Jakie są przykłady materiałów niebezpiecznych klasy 7?

Przykładami materiałów niebezpiecznych klasy 7 są uran i pluton.

Czym jest Klasa 8 materiałów niebezpiecznych?

Klasa 8 materiałów niebezpiecznych to materiały żrące. Zaliczają się do nich ciecze lub ciała stałe, które powodują zniszczenie pełnej grubości ludzkiej skóry w miejscu kontaktu w określonym czasie. Również ciecze lub ciała stałe, które wykazują dużą szybkość korozji stali lub aluminium.

Wyróżniamy tutaj dwa rodzaje substancji:

1. Kwasy;
2. Zasady.

Jakie są przykłady materiałów niebezpiecznych klasy 8?

Przykłady materiałów niebezpiecznych klasy 8 są następujące:

• Kwas siarkowy i kwas solny (kwasy); 
• Wodorotlenek potasu, wodorotlenek sodu (zasady).

Czym jest Klasa 9 materiałów niebezpiecznych?

Klasa 9 materiałów niebezpiecznych to różne towary, materiały i artykuły niebezpieczne, które nie pasują do żadnej z klas od 1 do 8.

Jakie są przykłady materiałów niebezpiecznych klasy 9?

Przykładami materiałów niebezpiecznych klasy 9 są:

• Azbest, 
• Nadmuchiwacze poduszek powietrznych, 
• Samopompujące się tratwy ratunkowe, 
• Suchy lód, 
• Baterie litowe.

Podsumowanie

Wiesz już, jak wygląda klasyfikacja materiałów niebezpiecznych stworzona przez Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ). Właśnie na jej podstawie powstały poszczególne normy i przepisy.

Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych jest bardzo ważna z wielu powodów. Chodzi tutaj przede wszystkim o zapewnienie bezpieczeństwa transportu, a także ludzi i środowiska. Ponadto w grę wchodzi przestrzeganie prawa oraz skuteczne działanie w przypadku awarii.

W Polsce przepisy dotyczące przewozu i składowania materiałów niebezpiecznych regulowane są przez ADR, ADN, RID, IMDG, ICAO i IATA, a także przez Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997 r.